پیام تبریک بمناسبت فرا رسیدن سال نو همگانی نوروز * داوید * . »» نوروز و تشیع «« بی بی سی .

این اخرین بخش از ۲ بخش گزارشهائی که در مورد نوروز تهیه کرده ام را



با تقدیم بهترین ارزو ها به همه مردمان دنیا بویژه انانیکه تمام امکاناتی را که خداوند اگر از دیگران دریغ نموده اما در اختیار انان گذارده تا با بکار گیریشان دردی از دردهای دردمندان عالم را با خوبی و تدبیر و پندار و گفتار و کردار نیک دوا کنند و اینچنین هم میکنند بپایان میرسانم !.





نگهداری نوروز حتی بالاتر از نگهداری خاک وطن است ! چون خاک میتوانسته که همواره مورد تعرض و اشغال قرارگیرد ! اما این نوروز بوده که مانند خاری انچنان در چشمان دشمنان و بدخواهان ایران زمین و ایادی دست نشانده وطنی انان که در طول تاریخ کم نبوده اند و همواره به شکلهای گوناگون ظاهر شده اند و خنجر خیانت به استقلال ازاد زنان و ازاد مردان ان وارد کرده و میکنند فرو میرفته که انان را از سرزمین ما با خفت میرهانیده است .
امیدوارم تبریکات من و خانواده ام را به مناسبت فرا رسیدن این عید همگانی ایرانی بپذیرید و »» سال نو , نوتر با بخت نو , بهتر «« برای همگی همراه باشد !.
تنـــــه نــزن ،
داوید.
بیست و هفتــــم اسفند ماه ۱۳۸۶
لس انجلس / ایالات متحده امریکا




حميد رضا حسينی
 


 

»» نوروز و تشيع ««

" در آغاز فروردين، آدم آفريده شد و آن روز فرخنده ای است برای خواسته ها و برآورده شدن آرزوها و آموختن دانش و زنا شويی و سفر و داد و ستد. در آن روز خجسته، بيماران بهبود می يابند و نوزادان به آسانی زاده می شوند و روزی ها فراوان می گردد. "


در نوروز ۱۳۸۵جمعيتی بالغ بر چهار و نيم ميليـــــــــون نفر
آغازين روزهای سال را در کنار آستان امام هشتم شيعيان
در مشهد سپری کردند و در شهر مزار شریف نیز بهمچنین
هزاران زاير روز اول سال را در آرامگاه منسوب به حضرت
علی سپری می کنند

اين سخن، مهر تأييد جعفر بن محمد صادق، ششمين امام شيعيان بر آيين نوروز است؛ آيينی که به خلاف عقيده رايج نه زاييده زرتشت است و نه آفريده آريايی ها. بلکه آيينی ، است سرزمينی تا همه اقوام و اديانی که پای در اين کهن ديار گذاشته اند ، بدان شادباش گويند؛ خواه آريايی، خواه زرتشت، خواه اسلام.

در واقع، آن چنان که عبدالحسين زرين کوب در کتاب تاريخ مردم ايران می گويد، وقتی اسلام به ايران آمد و دنيايی تازه را با خود آورد، " همه چيز در زمين و آسمان جا به جا شد اما همه چيز در پرتو نظمی ديگر که صبغه الهی و منشأ آسمانی داشت باز همچنان استوار پابرجا ماند: انگره مينو با نام تازه اش همچنان بار گناه تمام انسان ها را به گردن گرفت و اهورمزد با يک اسم ديگر خويش در اوج قله تنزيه و تقديس فايقی که داشت از اتهام هرگونه عارض و منازعی در ملک و قدرت لايزالی خود منزه ماند. "

نوروز نيز چنين سرنوشتی داشت و خيلی زود قدسيتی را که زرتشت بدان بخشيده بود در آيين محمد بازيافت. در دنيای تازه، ايران بخشی از خلافت بزرگ اسلامی بود که دريای مديترانه تا رود سند را دربرمی گرفت. گرچه ديگر مفهوم ايرانشهر از دست رفته بود و اين بسی دردناک بود اما محو مرزهای ايران و انيران مجالی پيش پای نوروز در اقصای دور گذارد تا سوار بر توسن آيين تازه نفس، پراکنده شود .

به گفته برتولد اشپولر، ايران شناس فقيد آلمانی، اعراب مسلمان به ويژه در زمان عمر ابن عبدالعزيز، خليفه اموی ، کوشش کردند تا جشن های نوروز و مهرگان را منسوخ کنند اما اين رسم چنان با عمق انديشه و احساس ايرانيان پيوند خورده بود که به زودی پيروزمندانه جايی برای خود باز کرد و با اوج گرفتن عباسيان در همه جا فراگير شد.

با اين حال، رد پای همان کوشش های نافرجام نيز هرگز در
تشيع ديده نشد و مذهبی که مقدر بود در سده های بعد مذهب
ملی ايرانيان شود بی درنگ از در تأييد و تکريم نوروز وارد شد.




 وقتی اسلام به ايران آمد و دنيايی تازه را با خود آورد، " همه چيز در زمين و آسمان جا به جا شد اما همه چيز در پرتو نظمی ديگر که صبغه الهی و منشأ آسمانی داشت باز همچنان استوار پابرجا ماند: انگره مينو با نام تازه اش همچنان بار گناه تمام انسان ها را به گردن گرفت و اهورمزد با يک اسم ديگر خويش در اوج قله تنزيه و تقديس فايقی که داشت از اتهام هرگونه عارض و منازعی در ملک و قدرت لايزالی خود منزه ماند
 
عبدالحسين زرين کوب در کتاب تاريخ مردم ايران

امامان شيعه از نوروز بسيار ياد کرده اند و درنکوداشت گفته اند. از آن سخن ها جمله می توان به اين روايت منتسب به موسی ابن جعفر، امام هفتم شيعيان اشاره کرد که گفته است: " نوروز ، نخستين روزی است که آفتاب بدميد و بادهای وزنده بوزيد و گل های روی زمين پديد آمد و هم جبرئيل بر پيامبر نازل شد و هم پيامبر علی را بر دوش خود گرفت تا بت ها را از خانه کعبه بينداخت. " ( محمد باقر مجلسی : السماء و العالم ، اين سخن با اندکی تغيير از قول امام ششم نيز نقل شده است.)

در اين راه، تشيع تا بدان جا پيش رفت که امام ششم، اعمال مذهبی خاصی را برای نوروز مقرر ساخت. اين تعاليم که در مفاتيح الجنان، معروف ترين کتاب ادعيه شيعيان آمده شامل غسل کردن ، پوشيدن جامه های پاکيزه ، خوشبو کردن بدن ، روزه گرفتن و به جای آوردن نماز مخصوص است.

بررسی سنديت احاديثی از اين دست نيازمند کنکاشی وسيع در متون دينی است، اما نفس وجود آن ها در منابع شيعه نشانگر استقبال تشيع از نوروز است. اين استقبال به قدری چشمگير بود که به تدريج تمايز ميان آيين باستانی نوروز و آيين شيعی نوروز را دشوار ساخت .

امروزه شايد مشکل بتوان باور کرد که چهارشنبه سوری رسمی شيعی است و نه باستانی . اما مرتضی هنری، پژوهشگر فرهنگ عامه در يکی از نوشته های خود تصريح می کند:


ایا چهار شنبه سوری رسمیست اسلامی ؟!.

" شکی نيست که اين آيين مربوط به پس از اسلام است. زيرا ايرانيان شنبه و آدينه نداشتند و هر يک از دوازده ماهشان بی کم و بيش سی روز بود که هر روز به نام يکی از ايزدان خوانده می شد. مانند هرمزد روز ( روز اول ) ، بهمن روز ( روز دوم ) و ... "

او می افزايد: " اگر چگونگی و اعتقادات اين جشن در بعضی مناطق از فرهنگ اسلامی رنگ پذيرفته است، به دليل دلبستگی عميق ايرانيان به اسلام و تشيع و بزرگداشت امامان است، زيرا در بعضی مناطق ايران مراسم چهارشنبه سوری در آخرين چهارشنبه ماه صفر برگزار می شود و موجب انجام جشن چهارشنبه سوری را قيام مختار ثقفی به خونخواهی حضرت حسين می دانند. "

در عين حال بارزترين نمود درآميختگی نوروز و تشيع را بايد در نوروزخوانی نواحی ايران پيدا کرد که رسمی کهن اما رو به زوال است.

وجه مشترک همه اشعار نوروز خوانی رثای پيامبر و امامان در کنار توصيف بهار و طبيعت است و حضور باورهای شيعی در آنها چندان پررنگ است که گاه نوروزخوانی به روضه خوانی پهلو می زند.

برای مثال در نوروزخوانی های مازندران به اين ابيات برمی خوريم که:

بهار آمد درختان بار و ميوه
عروس قاسمت گرديده بيوه
بهار آمد درختان می خورن آب
سکينه از عطش گرديده سيراب



در برخی نوروز خوانی های گيلان نيز اين بيت به عنوان ترجيع بند تکرار می شود که:

عزيزان نوبهاره نوبهاره
که ليلا داغ اکبر بی قراره

همچنين در نوروزخوانی های دامغان، نعت امامان و ذکر مصايب شهيدان کربلا کاملا بر مدح نوروز سايه افکنده و ابيات اندکی به بهار و طبيعت اختصاص يافته است.

جهانگير نصر اشرفی که تعدادی از اين اشعار را در کتاب خنياگران نوروزی " گردآورده ، پاره ای نوروزخوانی های" کشورهای تاجيکستان و ترکمنستان را نيز ثبت کرده اما جالب است که اين نوروزخوانی ها يکسر به وصف بهار و طبيعت می پردازند و حتی ستايش خدا و پيامبر در آنها به چشم نمی آيد.

چنين می نمايد که با قدرت يابی صفويه در سده شانزدهم ميلادی ( دهم هجری ) و انتخاب تشيع به عنوان مذهب رسمی ايران، نوروز بيش از پيش صبغه شيعی پيدا کرد. به احتمال زياد دعای معروفی که در زمان تحويل سال نو خوانده می شود و به دگرگونی حال آدميان اشاره دارد از دوره صفويان وارد آيين نوروزشد؛ زيرا در کتاب های متقدم شيعه اشاره ای به اين دعا نشده است.

بر اساس پژوهش محمدعلی دادخواه درباره هفت سين، در عصر صفوی تغييراتی در هفت سين داده شد. در اين زمان سينی های هفت قل می ساختند و روی آنها هفت آيه از قرآن را که با " قل" آغاز می شد ، کنده کاری می کردند.

 چنين می نمايد که با قدرت يابی صفويه در سده شانزدهم ميلادی ( دهم هجری ) و انتخاب تشيع به عنوان مذهب رسمی ايران، نوروز بيش از پيش صبغه شيعی پيدا کرد. به احتمال زياد دعای معروفی که در زمان تحويل سال نو خوانده می شود و به دگرگونی حال آدميان اشاره دارد از دوره صفويان وارد آيين نوروزشد؛ زيرا در کتاب های متقدم شيعه اشاره ای به اين دعا نشده است
 

اين رسم اکنون منسوخ شده اما رفتن به آستانه امامان و امام زادگان هنگام تحويل سال همچنان تداول دارد، چندان که در نوروز ۱۳۸۵جمعيتی بالغ بر چهار و نيم ميليون نفر آغازين روزهای سال را در کنار آستان امام هشتم شيعيان در مشهد سپری کردند و در بيشتر زيارتگاه های ايران حضور مردم هنگام تحويل سال فراتر از ظرفيت مکانی آنهاست.

در اين راه، شيعيان به عنوان اکثريت جامعه ايران کمابيش همان کاری را می کنند که زرتشتيان و کليميان و آسوريان و ارمنيان و مسلمانان اهل سنت. تفاوت تنها در اشکال نکوداشت نوروز است و نه محتوا و فلسفه وجودی آن، چرا که به گفته مرتضی هنری در کتاب " نوروزگان " اکولوژی ايران زمين در آيين های نوروزی و در تمامی اکوسيستم های فرهنگی ايرانيان بافته می شود و جلوه گاه تمام زيبايی ها برای مردم است. "


سیزده بدر ، سال دگر ، بچه ببر ، خونه شوهر ، ......

او می گويد: " درباره روزهای مهم برای هر ملت اختلاف نظرهای بسياری وجود دارد . بيشتر ما که روز تولد خودمان يادمان نيست، چطور می خواهيم مثلا بر سر روز تولد حضرت عيسی توافق کنيم. اما هيچ وقت دقت کرده ايم که در هيچ جا و در هيچ سند نشانه ای نداريم که در مورد نوروز اختلاف نظر داشته باشيم؟ "