ترکمانچـــــای دوم ؟! ؟! روسیه ، متحـــــــد یا دشمـــــــن

گزارشي از يک رابطه تاريخي
ارش معتمــــــــد
روز ـ ان ـ لاین
۱۰/ ۲۱/ ۰۷
روسیه : متحــــــد یا دشمــــن
روسيه يک بار ديگر نقش تاريخي همواره به زيان منافع ملي ايران بوده را تکرار کرد و در يک بازي سياسي ‏که روزنامه اکونوميست آن را "دو دوزه" خواند سهم پنجاه درصدي ايران ازبستر درياي خزر را به ۱۳ در صد رساند . قطعنامه ئی که روز چهارشنبه ۲۵ مهر در تهران صادر شد و روسيه درآن دست بالارا داشت و به منافع کلان نفتي درياي خزر را به ۱۲ ایالت زر خیز ایران که حدود دو قرن پيش روسها در ‏اولين حضور استعماري خود تصاحب کرده بودند، منضم کرد . به چفته یک مورخ روسیه ئی که محمود احمدي نژاد آن را متحد طبيعي " ايران مي خواند و صاحب سوابق و ‏علايق تاريخي و فرهنگي" مي داند "بندرت در تاريخ معاصر گامي بسود ايران برداشته است و برعکس همه تاريخ آن ‏حکايت از مطامع استعماري دارد نويسنده روزنامه انگليسي اکونوميست که به نظر مي رسد از آقاي احمدي نژاد، اطلاعات به مراتب بيشتري از تاريخ ‏ايران دارد، مي نويسد: "ولاديمير پوتين مردي فاضل است و در ديدار با صدراعظم آلمان در شهر ويسبادن در روز ۱۵ ‏اکتبر خاطرنشان کرد که اين شهر همانجايي است که داستايوفسکي، نويسنده قرن نوزدهم روسي، در آن رولت بازي ‏کرد و باخت.اما آقاي پوتين در سفر روز بعد به تهران، فضل و دانش خود از ادبيات قرن نوزدهم را پنهان داشت و ‏تصميم گرفت به اين موضوع اشاره نکند که در حمله مردم خشمگين به سفارت روسيه در تهران، الکساندر گريبايدوف، ‏شاعر و ديپلمات روسي، کشته شد."‏ ‎‎
نگاهی به تاریخ
یک استاد تاريخ مي گويد: "البته اين تنها يکي از مواردي است که آقاي پوتين فراموش کرد. تاريخ دويست ساله معاصر ‏ايران ـ روسيه سراسر از اين حکايت هاست.
نگاهی کوتاه به تاریخ معاصر، مستندات بي شماري دراثبات سخنان اين استاد دانشگاه دارد. سايمون تيسدال، نويسنده ‏روزنامه گاردين مي نويسد: "طي قرن ها، روابط ايران و روسيه به خون مردان والامقامشان آلوده شده است. در زمان ‏‏جنگ روسيه و ناپلئون، ايران براي سرنگوني امپراطوري روسيه ابتدا به فرانسه و سپس به انگلستان رو آورد. در ‏سال ۱۸۱۳ هردو کشور رويش را به زمين انداختند و با امضاي قرارداد گلستان، سرزمين هاي قفقاز را رسما ‏تصرف ‏کردند. مشکلات روسيه با مسلمانان ساکن چچن و داغستان، از همان زمان آغاز شد.‏ درسال ۱۸۲۶دو کشور بار ديگر ‏وارد جنگ شدند و انگلستان بار ديگر از کمک به ايران سرباز زد. حاصل اين ‏جنگ نابرابر منجر به بسته شدن قرارداد ‏ننگين ترکمانچاي شد. ايران مجبور شد تا سرزمين هاي بيشتري را از ‏دست بدهد و ۲۰ ميليون روبل به عنوان غرامت ‏جنگي بپردازد."‏
تاريخ دقيق تر حکايت دارد: "آغا محمد خان قاجار آخرين پادشاه ايران بود که به قفقازحمله برد و قيام گرجي ها را ‏سرکوب کرد و در باز گشت از تفليس در شهر شوشه قره باغ از طرف اطرافيان خود در بستر خواب خفه گرديد. پس ‏از مرگ آغا محمد خان روسها به گنجه حمله نمود. پس از جنگ ۹ ساله سپاهيان ‏عباس ميرزا شکست خوردند و بموجب قرار داد گلستان در قره باغ همه اراضي قفقاز به استثنأ ايالات ايروان و نخجوان که مانند جنگ اولو با عنوان نبرد با کفار ‏ميان روسيه و ايران درگرفت، بازهم ايران شکست خورد و درنتيجه قرار داد ترکمن چاي امضأ دو منطقه فوق الذکر به روسيه ملحق گرديد."‏ . در اواخر قرنی که ۱۲ ايالت زرخيز ايران به خاک روسيه ضميمه شد، اولين انقلاب دمکراتيک خاورميانه در ايران ‏شعله زد که به انقلاب مشروطيت معروف شد. تمام نيرو عليه اين انقلاب واردعمل شدند. آنها طرفدار ‏استبداد محمد علي شاهي بودند. قزاق هاي روسي اولين مجلس ملي ايران را به توپ بستند، به پارک محل اقامت ‏مجاهديني که انقلاب رابه ثمر رسانده بودند حمله کردند، مجاهين راخلع سلاح نمودند و زخمي به ستارخان سردار ملي ‏زدند که سبب مرگ او شد.‏

به قول سايموت تيسدال: "قلدري روسيه تا دوران مدرن هم ادامه داشت «‌اخرین تزارها ايران را بين خود و انگلستان ‏تقسيم کردند. ‏

حکومت جدیدی که به روزگار تزارها پايان داد و اتحاد جماهیر سوسیالیستی را بنا نهاد، ابتدا همه قرار ‏دادهاي استعماري روسيه با کشورهاي ديگر از جمله ايران را مردود شناخت، امري که البته متوجه ايالت هاي ۱۲ گانه ایران نشد . سپس در دوران استالين همه چيز بجاي خودبرگشت: ، زماني که انگستان و آمريکا توافق کردند به ‏اشغال ‏ايران در زمان جنگ پايان بدهند، شوروي با بيرون بردن سربازانش از ايران، مخالف بود. ژوزف استالين، ‏به ‏اشغال ايران ادامه داد."‏ و کتابهاي تاريخ ايران از جمله اثر تحقيقي حميد شوکت حادثه" بکرات و دقت شرح داده اندکه چگونه ‏قوام السلطنه نخست وزير وقت با درايت توانست روس ها را بيرون براند و از تجزيه آذربايجان جلوگيري کند.‏ . حوادث ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ . استقرار حکومت فوبياي ترس از شوروي و ‏کمونيسم را چنان نصيب محمد رضا شاه پهلوي کرد که تمام تاريخ بعدي ايران را تحت تاثير قرار داد. سفر لئونيد ‏برژنف در چهار چوب "موازنه مثبت" محدودي که آخرين شاه ايران دنبال مي کرد واز جمله به احداث نخستين ‏کارخانه ذوب اهن ايران انجاميد هم تغيييري در اين روحيه نداد‏. شاه وقتي ايران را ترک مي کرد همچنان از خطر شوروي مي ترسيد ومي گفت بعد از او" ايران، ايرانستان" خواهد ‏شد.‏
انقلاب اسلامی و شوروی
وقوع انقلاب اسلامی در ۱۳۵۷ همه معادلات را تغيير داد. به گفته يک روزنامه نويس ايراني "دولت شوروي ‏اولين دولتي بود که جمهوري اسلامي را به براي آن قائل شد. مواضعي که ‏بصورت سياست رسمي حزب ومشي معروف به «اتحاد- انتقاد» آن را پايه ريزي کرد . دولت شوروي براي اثبات پشتيباني جدي خود در زمستان ۱۳۵۷ به آمريکا که در صدد حمله به جمهوری اسلامی نو پا بود هشدار داد و برژنف شخصاهر تهديدي عليه همسايگان را تهديد عليه شوروي دانست. با اينهمه دولت اسلامي ‏برهبري آيت الله خميني شعار مرگ بر شوروي را در کنار شعارمرگ بر امریکا به تابلوي سياست نه شرقي ـ نه غربي ‏خود تبديل کرد . در تمام اين دوران دو موضوع تبليغاتي عليه شوروي توسط همه جناح هاي اسلامي دنبال مي شد: موضوع طلاهاي ‏ايران که گفته مي شد شوروي از پس دادن هنگامه مشکلات دولت ملي خود داري کرده است و موضوع وصيت ‏نامه پطر کبير که بر اساس آن سياست استراتژيک روس ها رسيدن به آبهاي گرم خليج فارس بود . ورود شوروي به افغانستان هم بر دشمني جمهوري اسلامي دامن زد و دستگيري رهبران وکادرهاي حزب توده در سال ۱۳۶۱ به اتهام جاسوسي براي شوروي،آن را به اوج رساند. نامه معروف آيت الله خميني به ميخائيل گورباچف که ‏بافروپاشي شوروي فاصله چنداني نداشت، سبب شد که شوق جمهوري اسلامي از فروپاشي همسايه "کافر" خود دست ‏کمي از شعف بزرگ جهان غرب نداشته باشد.‏
‎روسیه جدید و ایران
روسيه جديد بلافاصله به اردوگاه "غرب" ملحق شد و از زمان قدرت گرفتن ولاديمير پوتين، به سياست سنتي روس ها ‏در معادلات منطقه اي و جهاني برگشت.‏ . الهه کولائی نماینده سابق مجلس و کارشناس امور روسیه سيرقدرت گرفتن پوتين و سياست او را چنين ترسيم مي کند: ‏‏"او كه از دانشكده حقوق دانشگاه سنت ‌پترزبورگ ليسانس حقوق دريافت كرده بود، سپس به خدمت كا گ ‌ب پذيرفته شد. ‏او ۱۶ سال خدمت در اين دستگاه را پشتوانه فعاليت ‌هاي خود قرار داد. كمك او به آناتولي سوبچاك، شهردار ‏سنت ‌پترزبورگ راه را براي ارتقاي او گشود. با انتقال او به دفتر رياست ‌جمهوري در مسكو شرايط براي تحولات جديد ‏مهيا شد. هنگامي که او برای ریاست جمهوری از جانب یلتسین معرفي شد، براي همگان در داخل و خارج ‏اين سوال مطرح شد كه او كيست ؟ چه پیشینه ئی دارد ؟ و چرا برگزيده شده است؟ نحوه انتخاب او براي جانشيني يلتسين ‏پديده ‌اي حيرت ‌انگيز براي اروپا و آمريكا بود. بسياري از رهبران اين كشورها انتظار داشتند، روسيه با گسترش ‏هنجارهاي نظام ‌هاي دموكراتيك به حل و فصل مشكلات بپردازد، ولي انتخاب پوتين به جانشيني يلتسين اين تصوير را از ‏ميان برد. ولاديمير پوتين چهره ناشناخته ‌اي برآمده از دستگاه امنيتي روسي ( اف اس بی ) جانشين ( كا گ ‌ب ) بود. پوتين در امتداد ‏تفكر اور اسياگرايي جديد در روسيه بهره ‌گيري از همه ابزارهاي قدرت روسيه را در سياست خارجي اين كشور هدف ‏قرار داد. او فردي فوق ‌العاده زيرك و توانا و كاملا پايبند به موازين .‏منافع ملي روسيه میباشد که آشكار شده است
. اطلاعات موجود نشان مي دهد که بازي با "برگ ايران" در سياست خارجي پوتين نقش اساسي داشته است. سياستي که ‏بعد از بر کشيدن دولت احمدي نژاد باسياست خارجه ترسيم شده توسط محمد جواد لاريجاني، يعني نگاه به شرق که ‏روسيه وچين را جايگزين آمريکا واروپا مي کند، پيوند خورد. حاصل اين پيوند حضور گسترده روس ها در زمينه هاي ‏امنيتي- اقتصادي و سياسي ايران است که آخرين نمونه را مي توان در نحوه تقسيم بستر زرخيز درياي خزر ديد‏
روسها و ترکمانچای دوم
ایران بر اساس قراردادهای۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ نیمی از دریای خزر را مالک بود. به گفته الهه کولائی روسیه و ۴ کشور باز ماندهاز فرو پاشی اتحاد جماهیر شوروی در اغاز دوران استقلال در سال ۱۳۷۰ و نیز سال ۱۳۷۳ بر پايبندي خود به ‏توافق‌هاي دوران اتحاد بودند در خصوص منابع و منافع خود الزامات دوران اتحاد جماهير شوروي ‏را بپذيرند امري که با حقوق بين الملل کاملا وفق دارد. اما به نوشته سايت بي بي سي "اين توافقنامه پس از چند سال به فراموشي ‏سپرده شد."‏ . و بر اساس نوشته الهه کولائي "دولت روسيه به عنوان برادر بزرگتر کشورهاي قزاقستان، ترکمنستان و جمهوري ‏آذربايجان در ‌خصوص تقسيم مرزهاي آبي قزاقستان و در خصوص تعيين خطوط مرزي ‏ساحلي خود با آذربايجان به توافق دولت تركمنستان به توافق ‌هايي در تعيين حدود ‏مرزي دريايي خود دست يافت .
و به نوشته سايت بي بي سي: "با اين ترتيب شکل گيري رژيم حقوقي درياي خزر گامي اساسي به جلو برداشت، اما سهم ‏ايران در درياي خزر که تاکنون حدود بيست درصد از سوي ايران عنوان مي شد به علت پذيرش تلويحي قراردادهاي ‏غير پنج جانبه، به لحاظ حقوقي مورد ترديد جدي قرار مي گيرد . اخرين اطلاعات موجود حاکي است که سهم ايران درحدود ۱۳ درصد تعيين شده و برنامه آتي جمهوري اسلامي چانه ‏زني با "متحد طبيعي" خود براي رسيدن به ۲۰ در صدیست که انهم از سهم واقعی ایران کمتر است
در اين ميان برنده اصلي روسيه است: "از آنجا که سهم تقريبي روسها از درياي خزر با قراردادهاي دو و سه جانبه ‏تعيين شده و اين کشور اختلافي با همسايگان آبي خود ندارد و از ديگر سو درياي خزر از حيث حضور نظامي براي ‏روسيه اهميت دارد که قدرت بلامنازع آن است، اين کشور خود را درگير چالشهاي تقسيم اين دريا نمي بيند و تنها به ‏عنوان شريکي براي ايران و بزرگتري براي سه جمهوري ديگر عمل مي کند
پایان.

Caspian Sea summit in iran کنفـــــــرانس بحـــــــــر خــــــزر
‏

‏